Sometimes, I feel like I would like to share something with my old friends, new friends and my family members. This is just a place where I, my friends and my family members can share our ideas and our interests.

Wednesday, June 22, 2011

ဘာေၾကာင့္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားကုုိထိန္းသိမ္းဘိုု ့လိုုတာလဲ

သိပ္ျပီး ပညာရပ္ဆိုုင္တဲ့ ပံုုစံမ်ဳိးမေဆြးေႏြးဘဲ လူတိုုင္းအလြယ္နားလည္ႏုုိင္ေအာင္ ေျပာဘုုိ ့လိုုတယ္လိုု ့ျမင္ေပမဲ့ နဲနဲေတာ့ က်ယ္၀န္းပါတယ္။ သဘာ၀၀န္းက်င္ကလည္း က်ယ္၀န္းတာကုုိး။  အလုံးစံုုသိဘိုု ့လည္းမလြယ္ပါဘူး။  အတတ္ႏုုိင္ဆံုုး ေတာ့ အေျခခံ Concept ေလးရေအာင္ ေတြးေခၚယူဆပံုုေလးကုုိ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ က်မတိုု ့ ႏုုိင္ငံကသူေတြအတြက္ေပါ့။ အထူးသျဖင့္ လူငယ္မ်ားကိုု ပုုိသိေစခ်င္ပါတယ္။ ဒါမွ တခ်ိန္ခ်ိန္ စီမံဆံုုးျဖတ္ ရန္ရွိတဲ့အခါ ဒီလိုုေတြးေခၚယူဆျပီး မွန္ကန္တဲ့ ဆံုုးျဖတ္စီမံမွုုမ်ား ျဖစ္လာေစခ်င္ပါတယ္။

သက္ရွိရယ္လိုု ့ျဖစ္လာရင္ ရွင္သန္ႏုုိင္ဘိုု ့အတြက္ စြမ္းအင္လိုုပါတယ္။ ဒီစြမ္းအင္ ကုုိ အဓိက ပံ့ပိုုးတာကေတာ့ ေနေရာင္ျခည္ပါ။ အပင္မ်ား ရွင္သန္ဘိုု ့ေရ၊ေျမဆီလႊာ နဲ ့ေနေရာင္ျခည္လိုုပါတယ္။

Food Chain (Source: Google.com)

ဒီပံုုမွာ အေျခခံ ျပထားတာကေတာ့ Food Chain လိုု ့ေခၚတဲ့ အစာကြင္းဆက္ပါ။ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ဆိုုင္ရာ ထိန္းသိမ္းမွုုတခုုလုုပ္ရန္လိုုမလိုု သိုု ့မဟုုတ္ လုုပ္ရန္လိုုေနျပီဆုုိရင္ ဒီအစာကြင္းဆက္ကုုိ အျမဲေလ့လာ စဥ္းစားရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆံုုးအပင္အားလုုံး ရွင္သန္ဘိုု ့ေနေရာင္ျခည္လိုုပါတယ္။  ဒီအပင္ေတြကိုု စားသံုုးျပီးမွ ရွင္သန္ရတာကေတာ့ Herbivore ေခၚ အသီးရြက္စားသတၱ၀ါ (ဥပမာ..သမင္၊ဒရယ္၊ေဘာက္ဖတ္) ေတြပါ။ အဲဒီ အပင္စားသတၱ၀ါေတြေတြကိုု သားစားသတၱ၀ါ (Carnivore) ေတြက စားသံုုးျပီး အသက္ရွင္သန္ရပါတယ္။ က်ားလိုု ျခေသ့ၤလိုု အေကာင္မ်ဳိးေတြေပါ့။ (တခ်ဳိ  ့သတၱ၀ါေတြက ေတာ့ အပင္ေရာ၊ အသားေရာ စားျပီး ရွင္သန္ၾကျပန္ပါေသးတယ္။ က်မတိုု ့လိုု လူေတြေပါ့။ Omnivore ေခၚ အစံုုစားသတၱ၀ါေတြေပါ့။) ဒီထိေတာ့ ရွင္းမယ္ထင္ပါတယ္။ ေနေရာင္ျခည္ေၾကာင့္ အပင္ေတြျဖစ္ထြန္း၊ ျဖစ္ထြန္းတဲ့ အပင္ေတြကိုု အပင္စားသတၱ၀ါေတြက စားသံုုးျပီး ရွင္သန္၊ အဲဒီရွင္သန္ေနတဲ့ သတၱ၀ါေတြကိုု အသားစားသတၱ၀ါေတြကစားျပီး ရွင္သန္၊ အဲဒီ အပင္စားေတြကိုုေရာ၊ အသားစားေတြကိုုေရာ၊ အပင္ေတြကိုု ေရာစားတဲ့ အစံုုစားသတၱ၀ါက လည္း အဲဒါေတြကိုု စားသံုုးျပီး ရွင္သန္။ ဒီေတာ့  အပင္ေတြကုုိ က်မတိုု ့က primary producer ပင္မထုုတ္လုုပ္ေပးသူ လိုု ့သတ္မွတ္ႏိုုင္ပါတယ္။ အပင္စားသတၱ၀ါမ်ားကေတာ့ primary consumer ပင္မစားသံုုးသူ၊ အသားစားသတၱ၀ါမ်ားက secondary consumer ဒုုတိယေျမာက္စားသံုုးသူ လိုု ့ယူႏုုိင္ပါတယ္။ ( ေလ့လာတဲ့ range ေပၚမူတည္ျပီး အဆင့္ေတြ ကဲြမွာပါ။ တခ်ဳိ  ့ေနရာမွာ တတိယလယ္ဗယ္ရွိႏုုိင္သလိုု ေဘးတိုု က္ ေရာ ထက္ေအာက္ေရာျဖာေနတဲ့ food web (အစာကြန္ယက္)ေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ သိပ္အေသးစိပ္သြားလိုု ့ရွိေသးတယ္လိုု ့သိထားရံုုဘဲမွတ္ထားေစလိုုပါတယ္။)

အပင္ေတြေသေတာ့ ေျမဆီလႊာထဲျပန္ေရာက္။ အပင္ေတြကိုု စားတဲ့ အပင္စားေတြ ေသေတာ့ ေျမဆီလႊာထဲျပန္ေရာက္။ အစံုုစားေတြေသေတာ့ေျမ ွဆီလႊာထဲျပန္ေရာက္။ အသားစားေတြေသေတာ့ ေျမဆီလႊာထဲျပန္ေရာက္။ ဒီအဆင့္မွာ ဘက္တီးရီးယားေတြ၊ မွုုိေတြ၊ ပုုိးမႊားအင္းဆက္ေတြက (Detritivore) လည္း ေသသြားတဲ့အပင္ေတြ အေကာင္ေတြကိုု အားလံုုး ေၾကမြသြားတဲ့ ထိ စားသံုုးကာ ရွင္သန္ၾကျပီး ေသသြားေတာ့ ေျမဆီလႊာထဲျပန္ေရာက္။  ေနေရာင္ျခည္ေၾကာင့္ ေျမဆီလႊာကေန အပင္ေတြ တဖန္ျဖစ္ထြန္းလာ။ အပင္ေတြကိုု ျပန္စားၾက။ အပင္စားေတြကိုု အသားစားေတြက ျပန္စားၾက။ ေသသြားၾက။
ျပန္ရွင္သန္လိုုက္။ ေသလိုုက္ နဲ ့သဘာ၀ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ (Nature balance)က ကမာၻၾကီး ကုုိညီမွ်ေနေစပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္မိုု ့လိုု ့ဒီကမာၻၾကီး ခ်ိန္ခြင္လွ်ာညီမွ်ေန ဘိုု ့အားလံုုး ကမွ်ေနဘိုု ့လိုုပါတယ္။ (ဘယ္အခ်ဳိးလည္းလိုု ့ေတာ့မေမးနဲ ့ေနာ္။ Common sense နဲ ့အခ်ဳိးအဆတမ်ဳိး အေနနဲ ့မွ်ေနဘိုု ့လိုုတယ္လိုု ့ယူဆဘိုု ့ပါ။ ဒါေပမဲ ့လိုုအပ္လာရင္ေတာ့ သီးသန္ ့ပညာရွင္ေတြမွ ေလ့လာျပီး တြက္ခ်က္ရမွာပါ။ အရင္ေတာ့ေလ့လာရအုုန္းမွာပါ။) တခုုခုုကိုု အလြန္အကၽြန္ ထုုတ္ယူသံုုးစြဲစားသံုုးဖ်က္ဆီးပစ္မယ္ဆိုုရင္ ဒီခ်ိန္ခြင္လွ်ာက မညီႏုုိင္ေတာ့ဘဲ တဘက္ေစာင္းနင္း နဲ ့ကေမာက္ကမ ျပိဳက်ပ်က္စီးသြားမွာပါ။

တခုုကိုုတခုုမွီကာတည္တံ့ညီမွ်ေနေသာ အေျခအေန

ဒါ့ေၾကာင့္ မုုိ ့လိုု ့အပင္ေတြ၊ သတၱ၀ါေတြ၊ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြကုုိ (Sustainable use)  ေရရွည္ခံတဲ့နည္း နဲ ့အစဥ္သံုုးစဲြ ႏုုိင္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းဘိုု ့လိုုအပ္တာပါ။ ဒီပံုုမွာ လိေမၼာ္သီးေတြ မျပိဳမလဲ တည္တံ့ေနပံုုကုုိ ကမာၻၾကီးထဲမွာ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြ (အပင္ေတြ၊ သတၱ၀ါေတြ၊ ေရေတြ၊ သတၱဳေတြ စသျဖင့္) သဘာ၀ခ်ိန္ခြင္လ်ွာ မွ်ျပီး ညီေနသလိုု ေတြးၾကည့္ပါ။ ျပီးေတာ့ အလည္လိုု၊ ေအာက္ဆံုုးလိုု က တလံုုးလံုုးကိုု (သစ္ေတာတခုုခုု သိုု ့မဟုုတ္ အေကာင္တမ်ဳိးမ်ဳိး လိုု ့ေတြးျပီး) ဆဲြထုုတ္ယူၾကည့္လိုက္မယ္လိုု ့ေတြးၾကည့္လိုုက္ပါ။

ဟုုတ္ပါတယ္။ မွန္ပါတယ္။ အားလံုုး ျပိဳဆင္းသြားမွာပါ။ မွ်တတည္တံ့ေနတဲ့အေျခပ်က္သြားမွာပါ။ ဒီေတာ့ ဒီဥပမာ ေလးနဲ ့ယွဥ္ျပီး က်မတိုု ့ေတြ သတၱ၀ါေတြ၊ အပင္ေတြ စုုစည္းျဖစ္တည္ေနတဲ့ သဘာ၀ခ်ိန္ခြင္လွ်ာမွ်ေနမွုု ကိုု မျပိဳလဲ သြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းဘိုု ့လိုုအပ္တာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြကိုု လူသားမ်ားက သတိနဲ ့ဥာဏ္နဲ ့ဆင္ျခင္ထုုတ္ယူသံုုးစဲြသင့္သလိုု က်န္းမာၾကံ့ခိုုင္တဲ့ ကမာၻၾကီး အျဖစ္တည္တံ့ေအာင္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြကုုိ စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းေနဘိုု ့လိုုအပ္တာပါ။

ဒီလိုုထုုတ္ယူထိန္းသိမ္းတယ္ဆုုိတာကလည္း တေန ့ကိုု ေရႊဥတလံုုးဥေပးေနတဲ ့ငန္းကုုိ သတ္ျပီး ဗိုုက္ထဲမွာ ေလာေလာဆယ္ရွိတဲ့ဥကုုိ ထုုတ္ယူတာမ်ဳိးမဟုုတ္ဘဲ၊ ေရႊဥကိုု ေန ့စဥ္ ရသြားေအာင္ ငန္းကုုိေစာင့္ေရွာက္ေမြးသြားသလိုုမ်ဳိး ထိန္းသိမ္းရင္းထုုတ္ယူသြားရမွာပါ။ ဥပမာ..သစ္ေတာေတြကိုု အရွည္သျဖင့္ သံုုးစဲြသြားႏုုိင္ေအာင္ စနစ္တက် ထုုတ္ယူရပါမယ္။ သူဆက္လက္ျပန္ ့ပြားႏုုိင္ဘုုိ ့ အခြင့္ရွိေနရပါမယ္။ အရင္တုုန္းက ကၽြန္းသစ္ထုုတ္မယ္ဆုုိရင္ ႏွစ္သံုုးဆယ္ေနမွ အဲဒီသစ္ကြက္ကုုိ တခါျပန္ထုုတ္ပါတယ္။ သစ္ေတာတခုုလံုုး စက္ယႏၱရားနဲ ့တုုိက္ျပီး အေျပာင္မရွင္းပစ္ပါဘူး။  ေနာက္ဆံုုးေတာ့ ေျပာမယ္ဆုုိရင္ လူသားမ်ား အရွည္တည္တံ့ေအာင္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားကိုု ထိန္းသိမ္းေနရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အားလံုုးပ်က္စီးျပဳန္းတီးသြားျပီးရင္ေတာ့..ေနာက္ျပဳန္းတီးသြားမွာကေတာ့ က်မတိုု ့လူသားမ်ားျဖစ္မွာပါ။

က်မသိပ္အမ်ားၾကီး ရွုုပ္ေထြးေအာင္ မေျပာခ်င္ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြ ကုုိ ထိန္းသိမ္းရမွာလဲ ဆုုိတဲ ့ေမးခြန္း ကိုု အစာကြင္းဆက္ဆုုိတဲ့ အေျခခံသေဘာတရား စဥ္းစားပံုုေလး သိေစခ်င္ရုုံေလာက္ပါ။ ဒီအစာကြင္းဆက္ေၾကာင့္ တစံုုတခုု မရွိေတာ့ရင္ ပ်က္စီးသြားရင္ တျခားတစံုုတရာကိုု ဘယ္လိုုသြားျပီး ပတ္သက္ထိခိုုက္ေစႏုုိင္တယ္ ဆုုိတဲ ့ေတြးေတာယူဆမွုုမ်ဳိးကိုု ေတြးၾကည့္ဘိုု ့ပါ။ တခုုခ်င္းရဲ  ့(role) အေရးပါမွုုကိုု စဥ္းစားရပါမယ္။ ဥပမာ..ငွက္မရွိေတာ့ရင္ ဘာျဖစ္မလဲဆိုုတာ ေတြးၾကည့္ရင္ဒီလိုုေပါ့။ ငွက္ေတြက ပုုိးမႊားအင္းဆက္ေတြ စားတယ္။ တခ်ဳိ  ့အသီးေတြစားတယ္။  ဒီေတာ့ ငွက္ (Omnivore/Carnivore) မရွိရင္ ပုုိးမႊားအင္းဆက္ေတြ ကုုိစားမဲ့သူမရွိေတာ့ ပိုုးမႊား အင္းဆက္ေတြ (Herbivore) အလြန္အကၽြန္မ်ားလာျပီး  သီးႏွံေတြကိုု အလြန္အကၽြန္စားျပီးဖ်က္ဆီးတဲ့အဆင့္ျဖစ္သြားပါမယ္။ ဒီေတာ့လူ ေတြရဲ  ့ရွင္သန္မွုုကိုု ထိခုုိက္လာပါလိ္မ့္မယ္။ အသီးေတြ စားျပီး အပင္ေတြရဲ  ့မ်ဳိးေစ့ေတြကုုိ ေနရာအႏွံ ့မွာ အညစ္အေၾကးအျဖစ္ျပန္စြန္ ့ထုုတ္ရာကေန အပင္ေတြ မ်ဳိးဆက္ျပန္ ့ပြားေစတဲ့ စနစ္ (Seed dispersal) ကုုိလည္း ထိခိုုက္ပ်က္စီးသြားေစမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေလးက ေသးေသးေလးကြက္ျပီး ေတြးၾကည့္ရုုံဘဲရွိပါေသးတယ္။ ထိန္းသိမ္းေရး သေဘာတရား အေျခခံေပါ့။ တကယ့္ေလာကၾကီးထဲမွာေတာ့ အဲဒီလိုု ဆက္စပ္တည္မွီေနတာေတြ ဟာမ်ားျပားလွျပီး ကြန္ယက္လိုု ယွက္ႏြယ္ေနတာပါ။ သမုုဒၶရာထဲမွာလည္း Plankton လိုု ့ေခၚတဲ့ေရေမွာ္အပင္ေသးေလးေတြကေန ေ၀လငါးလိုု သတၱ၀ါၾကီးအထိဟာ အစာကြင္းဆက္ ေတြဆက္စပ္ေနတာပါ။ တခုုခုုေပ်ာက္သြားရင္ တျခားတခုုခုု လည္းလိုုက္ေပ်ာက္သြားတာပါဘဲ။

ၾကြက္ေတြသိပ္မ်ားေနရင္၊ ၾကြက္ေတြကိုု စားတဲ့ေကာင္ေတြ နဲေနသလားလိုု ့စဥ္းစားၾကည့္ႏုုိင္ပါတယ္။ ေျမြလိုုမ်ဳိး၊ သိန္းတိုု ့စြန္တိုု ့ဇီးကြက္တိုု ့လိုု သူ ့ကုုိ စားတဲ့အေကာင္ေတြ နဲေနသလား။ ေတြးရပါမယ္။ တခါက ဗီယက္နမ္မွာ စပါးေတြ အထြက္ႏွုုန္းအရမ္းက်တာေၾကာင့္ဘာေၾကာင့္ဒီလိုုျဖစ္ရသလဲဆိုုျပီးသိရေအာင္ သုုေတသနလုုပ္ေတာ့ ေျမြေတြကိုု သတ္ျပီး ေရာင္းေနၾကလိုု ့ဆိုုတဲ့ အေျဖကုုိေတြ ့ရပါတယ္။ စပါးဖ်က္တဲ့ ၾကြက္ေတြ(အသီးအရြက္စား)ကိုု မွန္မွန္ စားေနတဲ့ ေျမြ (သားစားသတၱ၀ါ) နဲသြားတဲ့အတြက္ (တနည္းေျပာရမယ္ဆိုုရင္ ခ်ိန္ခြင္လ်ွာမညီေတာ့လိုု ့) ၾကြက္ေတြအရမ္းေပါမ်ားလာျပီး စပါးထြက္ႏွုုန္းကိုု သိသိသာသာပ်က္ေအာင္ ျဖစ္ေစခဲ့တာပါ။

ဒီလိုု ေတြးယူရမယ္ဆုုိတာ သိျပီးတဲ့ေနာက္မွာ ေတာ့ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီ ကြင္းဆက္ေလး သိရေအာင္ စဥ္းစားေလ့ လာသုုေတသနလုုပ္ျပီး လိုုအပ္တာေတြ လုုပ္ဘုုိ ့ရွိလာရင္ နည္းပညာမ်ား၊ မဟာဗ်ဴဟာမ်ား နဲ ့အေကာင္အထည္ေဖၚၾကရမွာပါ။ ဒါ့အျပင္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြတခုုခ်င္းအလိုုက္ လည္း အေရးပါတဲ့ က႑ေတြရွိပါတယ္။ ဥပမာ.. သစ္ပင္ေတြက ကာဗြန္စုုတ္ယူတာမ်ဳိး၊ ဒီေရေတာက ပုုဇြန္ေတြ မ်ဳိးပြားတဲ့ေနရာအျဖစ္ပံ့ပိုုးေပးတာမ်ုဳိး၊ အင္းေတြအိုုင္ေတြက မိုုးေရကိုု ေျမေအာက္မွာ စုုေဆာင္းထားျပီး ပူျပင္းတဲ့ရာသီမွာ စိမ့္ထုုတ္ေပးတာမ်ဳိး၊ ျမစ္ေရၾကီးတဲ့အရွိန္ကုုိ ေလ်ာ့နဲေစတာမ်ဳိး စသျဖင့္တခုုခ်င္းအလိုုက္ အေရးပါၾကပါတယ္။ ဒါေတြကိုု ဖ်က္ဆီးပစ္တဲ့အတြက္ သူတိုု ့ရဲ  ့ယႏၱရားေတြပ်က္ျပီး ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာတာ၊ ပုုဇြန္ေတြေပါေပါမ်ားမ်ားမစားႏုုိင္ေတာ့တာ၊ ေရရွားလာတာ၊ ျမစ္ေရေတြလွ်ံတာ စတဲ့ ဆိုုးက်ဳိးေတြ ကုုိခံစားၾကရမွာပါ။ တကယ္ေတာ့ ဆန္းစစ္လိုုက္ရင္ လူသာလွ်င္ အဓိကပါ။ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားကိုု အဓိက ဖ်က္ဆီးေနတာ သူ ့ကုုိအမီွျပဳေနထိုုင္ေနတဲ့ က်မတိုု ့လူသားမ်ားဘဲျဖစ္ပါတယ္ရွင္။ ဒါေၾကာင့္မုုိ ့လိုု ့သဘာ၀ထိန္းသိမ္းေရး အေတြးအျမင္မ်ား လူသားတုုိင္းမွာ အထူးသျဖင့္ က်မတိုု ့ႏုုိင္ငံသားေတြမွာ ရွိလာဘိုု ့အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ သိေသာသူမ်ားက မသိေသးေသာသူမ်ားကိုု တဆင့္ျဖန္ ့ေ၀ေပးဘိုု ့လည္း လိုုပါတယ္။ ဒါမွလည္း က်မတိုု ့ရဲ  ့သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြကိုု တန္ဘုုိးထားရေကာင္းမွန္း သိနားလည္လာမွာပါ။

အခုုေလာက္ဆိုုရင္ က်မတိုု ့ရဲ  ့သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြကိုု ဘာေၾကာင့္ ထိန္းသိမ္းသင့္တယ္ဆိုု တာ မ်ားမ်ားမဟုုတ္ေသာ္လည္း ေရးေရးေတာ့ ေပၚလာမယ္လိုု ့ထင္ပါတယ္။
မေပၚလာဘူးဆိုုရင္ေတာ့ က်မရဲ  ့ေရးသားမွုုညံ့ဖ်င္းတာေၾကာင့္သာျဖစ္ပါလိမ့္မယ္ရွင္။ ဒီအထိ သီးခံျပီးဖတ္လာတဲ့အတြက္လည္း ေက်းဇူးတင္ရပါတယ္ရွင္။



အားလံုုးကိုုေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင္။
ခင္မင္ေလးစားေသာ..
အုုိင္အိုုရာ

Citation:
Krebs, C. 2001. Ecology: the experimental analysis of distribution and abundance, 5th Edition
Notes from various training courses attended by the writer

17 comments:

  1. ေအာင္မေလးမမရယ္...ေစာင့္လုိက္ရတာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

    JJ

    ReplyDelete
  2. ေရႊဥကုိ ဘုိက္ခြဲပီးထုတ္ယူခဲ့တဲ့သူကုိ စာသင္တုန္းက အ လွ ခ်ည္ရဲ႔လုိ႔ ထင္ခဲ့တာ တကယ့္ေလာကမွာ သူလုိလူမ်ဴိးကသာ လူမ်ားစုျဖစ္ေနခဲ့တယ္ေနာ္။ အဲလုိလူမ်ဳိးက ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာျပန္ရင္ေတာ့ မေတြးဝ့ံေတာ့ပါဘူးအမရယ္။

    JJ

    ReplyDelete
  3. တန္ဖိုးရွိတဲ့ ရွင္းလင္းခ်က္ပါအစ္မ။ လူတိုင္းနားလည္ ႏိုင္ၿပီး သဘာ၀ပတ္၀န္း က်င္ထိမ္းသိမ္း ေရးအသိစိတ္ ရေစမယ့္ အားထုတ္မွု႕ တခုပါအစ္မ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ျဖန္႕ ေ၀ခြင့္ျပဳပါ။

    ReplyDelete
  4. ေကာင္းတယ္ မအိုင္အိုရာ...၊ ဒီလို ပို႔စ္မ်ိဳးကို ေစာင့္ေနခဲ့တာ..၊ း)
    ပို႔စ္ထဲမွာ ပါသလိုပဲ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္က အင္မတန္ က်ယ္ျပန္႔သလို လူနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အညမည သေဘာကလည္း နက္နဲပါတယ္၊ ငွက္ေတြ မ်ိဳးတုံးတဲ့ ဥပမာေလး ဖတ္ရေတာ့ လိပ္ျပာေတြ တျဖည္းျဖည္း ႐ွားလာေနတဲ့ အေၾကာင္းကိုလည္း သတိရသြားတယ္၊ ေလာေလာဆယ္မွာ ထိန္းသိမ္းဖို႔ အသာထားလို႔ ဖ်က္ဆီးသလို ျဖစ္ေနတဲ့ အမူအက်င့္ေတြကိုပဲ အရင္ဆံုး ရပ္တန္႔ေအာင္ လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနတာမို႔ sustainable development အတြက္ အားျဖည့္ေပးတဲ့ ပို႔စ္ေကာင္းေလးပါပဲ...။

    ReplyDelete
  5. သိပ္ေကာင္းတဲ႔ ပို႔စ္ေလးပါပဲ အိုင္အိုရာ ဗဟုသုတေတြအတြက္ ေက်းဇူးပါဗ်ာ။ လူတိုင္းသိထားသင့္တဲ႔ အေၾကာင္းအရာေတြပါပဲ။ အားလံုးကို ဖတ္ေစခ်င္မိတယ္...။ ေပ်ာ္ရႊင္ပါေစ...။

    ReplyDelete
  6. ေလာေလာဆယ္မွာ ထိန္းသိမ္းဖို႔ အသာထားလို႔ ဖ်က္ဆီးသလို ျဖစ္ေနတဲ့ အမူအက်င့္ေတြကိုပဲ အရင္ဆံုး ရပ္တန္႔ေအာင္ လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနတာမို႔ ကိုညီေျပာတာမွန္တယ္။ ေက်းဇူးပါ ေနေကာင္းတယ္မွလားဟင္

    ReplyDelete
  7. ရိုးရိုးေလးေရထားတဲ႔ အတြက္ ဖတ္ရတဲ႕ မ်က္စိကိုေကာ မွတ္ရတဲ႕ ဦးေနွာက္ကိုေကာ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးမျဖစ္ဘူး။

    အေႀကာင္းအရာကေလးနက္တဲ႕ အတြက္ ႏွလံုးသားမွာ ေက်နပ္အားရမွဳျဖစ္ရတယ္။

    လူတိုင္းအတြက္ အဆင္ေျပတဲ႔ ပို႕စ္ေလးပါ။

    ReplyDelete
  8. အဲဒီ ေ က ေကာင္းမြန္၀င္းပါ

    ReplyDelete
  9. This post is very knowledgeable and thank you for posting, Iora.

    ReplyDelete
  10. ကၽြန္မတို႔ ေရႊျပည္ၾကီးမွာေတာ႔ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိမ္းသိမ္းေပးရမယ္ဆိုတဲ႔ ဗဟုသုတေလးေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သိလာဖို႔ လုပ္ေဆာင္ရမဲ႔ အပိုင္းေတြ အမ်ားၾကီးလိုေနပါတယ္။ ေက်းလက္ေန ျပည္သူလူထုဟာ သဘာဝ ေတာေတာင္ကို ထိမ္းသိမ္းဖို႔ အလြန္ကို ဗဟုသုတနည္းေနေသးတဲ႔အတြက္ ပညာေပးဖို႔ လူတိုင္းမွာ တာဝန္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ လူတစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ႔ သိေပမဲ႔ ေလာဘကို မထိန္းသိမ္းႏိုင္တာေၾကာင္႔ ပတ္ဝန္းက်င္ သဘာဝကို ပ်က္ျပားေအာင္ ဖ်က္ဆီးေနၾကတာေတြ အမ်ားၾကီးပါ
    ဒီပိုစ္႔ေလးက ကၽြန္မတို႔
    ဖားကန္႕ေဒသအတြက္ေတာ႕ ကြက္တိက်ေနတဲ႔ ပိုစ္႔ေလးပါဘဲ
    ကၽြန္မတို႔ေဒသမွာ လူေတြရဲ႕ ေလာဘေဇာေၾကာင္က
    ေၾကာင္႕
    သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ေတြ အေတာ္႔ကိုပ်က္စီးေနပါျပီ

    ReplyDelete
  11. သူငယ္ခ်င္းတိုု ့ေရ..
    ကြန္မန္ ့ေတြအားလံုုး တထိုုင္တည္းလည္း ေရးျပီးေရာ ၀ီအာေဆာရီး နဲ ့ေတြ ့ျပီး အကုုန္ေပ်ာက္သြားတယ္။ တခုုခ်င္းျပန္ေရးပါအုုန္းမယ္။ ဟူး..ေစာင့္ေနာ္။

    ReplyDelete
  12. ေဂ်ေဂ်..
    ကုုိယ္လည္း ခေလးေတြးနဲ ့ေတာင္ ငန္းသတ္တဲ့သူကုုိ အ လိုုက္တာလိုု ့ထင္ခဲ့တယ္။ ျပီးေတာ့ ကုုိယ့္ရဲ ့တကယ့္ဘ၀မွာ အဲဒီလိုုလူေတြအမ်ားၾကီးေတြ ့ရမယ္ လိုု ့မထင္ခဲ့မိဘူး။

    ReplyDelete
  13. ေအေအတီအုုိ..
    ခ်ီးမြမ္းစကားအတြက္ ၀မ္းသာေက်းဇူးတင္မိပါတယ္။ ျဖန္ ့ေ၀ေပးခ်င္လိုု ့ပိုုေက်းဇူးတင္ရပါတယ္။

    ကုုိညီလင္းသစ္..
    ေစာင့္ေနခဲ့တဲ့အတြက္ေက်းဇူးပါ။ ေကာင္းတယ္ဆုုိလိုု ့ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ က်မတိုု ့ကိုုညီလင္းသစ္တုုိ ့လိုုလူေတြက အနည္းစုုျဖစ္ေနေတာ့ တကယ္ခက္ခဲပါတယ္။ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ အုုတ္တခ်ပ္သဲတပြင့္ေပါ့။ (ခုုနကေရးတာ ဒါမဟုုတ္ဘူး)။

    ReplyDelete
  14. ေရႊညာသားေလး..
    ခ်ီးမြမ္းစကားအတြက္ ၀မ္းသာပီတိျဖစ္ရပါတယ္။ အားလံုုးကုုိဖတ္ေစခ်င္တဲ့ေစတနာကိုုလည္းေလးစားျပီး ေက်းဇူးတင္ရပါတယ္။

    ေဘဘီ..
    ဖ်က္ဆီးခ်င္တဲ့သူေတြပ်က္စီးပါေစဆိုုရမလိုု ျဖစ္ေနျပီ။ ေနေကာင္းပါတယ္။ မွတ္မွတ္ရရ ေမးလိုု ့ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ အလုုပ္မ်ားေနလိုု ့ပါ။ သတိေတာ့ရေနတာ။

    မေကာင္းမြန္၀င္း..
    ႏွလံုုးသားမွာေက်နပ္အားရမွုုျဖစ္ရတယ္ဆိုုလိုု ့ပီတိျဖစ္ ၀မ္းသာရပါတယ္။
    ေ က ေနာက္ထပ္ဘေလာ့တခုုလားလိုု ့။ မဟုုတ္ပါဘူးေနာ္။

    မြန္..
    ခ်ီးမြမ္းစကားအတြက္ ေက်းဇူးပါ။ လာဖတ္တဲ့အတြက္ ကုုိယ္ကေက်းဇူးတင္ေနတာပါ။

    ReplyDelete
  15. ေခ်ာ..
    ကုုိယ္တုုိ ့ရဲ ့ေရႊျပည္ၾကီးက ေၾကးအဆင့္ေတာင္က်န္ပါေတာ့မလားလိုု ့ရင္ေမာ ေနရတယ္ေခ်ာရယ္။ ေဒသခံ ေတာသူေတာင္သားေတြက ဗဟုုသုုတနဲတယ္ဆိုုအုုန္း။ သူတုုိ ့ရဲ ့ေန ့စဥ္စား၀တ္ေနေရးအတြက္ သစ္ေတာထြက္ ပစၥညး္စုုေဆာင္းမွုုက တကယ္ေတာ့ မေျပာပေလာက္ပါဘူ။ ဆိုုးတာက ေနာက္ကြယ္ က ေမွာင္ခိုုအလင္းခုုိ စီးပါြးေရး သမားေတြ ရဲ ့စုုေဆာင္းေရာင္းခ်မွုုပါ။ တရုုပ္ၾကီးကလည္း ကခ်င္ျပည္ ကိုုဘာမွမက်န္ေအာင္ ျဖဳတ္ေနတာ။ သူ ့ျပည္က သစ္ေတာေတြကိုု ကာကြယ္ထားျပီး လိုုသမွ် ဒီဘက္ကလာထုုတ္ေနတာ။
    ကုုိယ့္ရဲ ့စာတမ္းက ကခ်ုင္ျပည္နဲ ့ပတ္သက္တာမိုု ့ကခ်င္ျပည္အေၾကာင္း စာေတြ အမ်ားၾကီး စုုခဲ့ ဖတ္ခဲ့ရလိုု ့ကုုိယ္ကလည္း ကခ်င္ျပည္ကိုု သိပ္တန္ဘိုုးထားတာ။ အရင္တုုန္းက (ဒုုတိယကမာၻစစ္မတိုုင္မီ) ကမာၻ ့အေက်ာ္ေဒးယ် သိပၺံပညာရွင္ ေတြ ကခ်င္ျပည္ကုုိ ေလ့လာခဲ့ျပီး ေရးခဲ့တဲ့ မွတ္တမ္းေတြေၾကာင့္ ေခတ္သစ္ သိပၺံပညာရွင္ ေတြကလည္း သိပ္ေလ့လာသုုေတသနျပဳခ်င္တဲ့ေနရာေပ့ါ။ အရင္တုုန္းက ရင္သပ္ရွုုေမာ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ရတဲ့ သစ္ေတာေတြ ေပ်ာက္ဆံုုးကုုန္လိုု ့ ႏွေမ်ာျပီး စိတ္မခ်မ္းေျမ့ျဖစ္ေနရပါတယ္။ ေခ်ာေရ..ေျပာရင္ေတာ့ ဆံုုးေတာ့မွာမဟုုတ္ပါဘူး။

    ReplyDelete
  16. သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးကို စိတ္ဝင္စားတဲ့ က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ တန္ဖိုးရိွတဲ့ေဆာင္းပါးေလးပါ။ အေျခခံက်က်န႔ဲ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိရေစလို႔ အျခားမိတ္ေဆြမ်ားကိုလည္း ဖတ္ဖို႔ ညႊန္ပါအံုးမယ္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

    ReplyDelete
  17. ကိုုျမစ္က်ဳိးအင္း..
    လာဖတ္တဲ့အျပင္ မိတ္ေဆြမ်ားကိုုပါ ညႊန္ေပးအုုန္းမယ္ဆိုုေတာ့ ထပ္ဆင့္ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင္။ သဘာ၀ထိန္းသိမ္းေရးပညာေပးလုုပ္ငန္း စီမံကိန္းေတြ ေရးဆဲြတဲ့အခါ ကုုိျမစ္က်ဳိးအင္းတိုု ့လိုု၊ ေအေအတီအိုု တိုု ့လိုု တဆင့္ျပန္ျဖန္ ့တာမ်ဳိးကိုု one to one communication strategy လိုု ့ဆုုိႏုုိင္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေျပာမယ္ဆိုုရင္ ကုုိျမစ္က်ဳိးအင္းလည္း ပညာေပးလုုပ္ငန္းကိုု လုုပ္ေဆာင္ေပးတာပါဘဲ။ ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း ထပ္ေလာင္းေျပာပါရေစေနာ္။

    ReplyDelete

မွတ္ခ်က္ေလးေတြကိုုရင္းႏွီးခင္မင္စြာေပးႏုုိင္ပါတယ္ရွင္။ ေက်းဇူးတင္လွ်က္ပါ။